Шетелдегі зейнетақылар туралы ақиқат пен аңыз

Қазақстанда зейнетақы жүйесінің қызметіне көңілі толмайтындар өте көп. Алайда, құрылғанына аз уақыт болса да, елге қызмет етіп жатқан біздің БЖЗҚ-на реніш жоқ сияқты. Себебі шет елдерде зейнетақы қорының пайда болғанына 1 ғасыр өткен. Олай болса, enpi.kz шет елдегі зейнетақы орталықтарының пайда болуы мен қалай жүзеге асып, халық қалтасынан қорға неше пайыз қаражатты аударғаны жөнінде ақпарат беретін болады.

АМЕРИКА

1935 жылы Құрама Штаттарда міндетті зейнетақылық сақтандыру туралы бірінші заң қабылданды. Алайда зейнетақылар 1940 жылдан бастап төленді. Қазіргі уақытта Американың зейнеткерлерінің шамамен 90% мемлекеттік зейнетақы алады. Орташа алғанда, зейнетақы жалақының 50-80 пайызын құрайды (шамамен 700 доллар). Жалдауға жұмыс істейтіндер үшін зейнетақы қорына аударымдар 7,5% құрайды. Жұмыс беруші жалдамалы қызметкерге де сол соманы төлейтін болған.

Бірақ либералдық кәсіптердің өкілдері (суретшілер, заңгерлер, кәсіпкерлер) өздерінің 15% зейнетақы қорына аударған. Егер адам ешқашан жұмыс істемесе немесе зейнетақы кедейлік деңгейінің 3/4-нен аспаса, онда мемлекет бюджеттен 280 АҚШ доллары көлемінде грант бөледі.

Америка Құрама Штаттарындағы мемлекеттік зейнетақы жүйесі өткен ғасырдың 30-шы жылдарында ғана қалыптасқанын ескерсек, ал Ұлыбритания мен Австралияда зейнетақы төлемдері 20 жылдан кейін пайда болған.

ФРАНЦИЯ

Лайықты демалу үшін француздар негізінен 60 жасында (ерлер де, әйелдер де) зейнеткерлікке шығады. Еркін «суретшілер» алдағы жақсы өмірі үшін зейнетақы қорына ай сайынғы төлем 16,35% аударады. Қызметкерлердің көпшілігі бірдей соманы төлесе де, олардың жартысын жұмыс беруші төлеуге міндетті. Франциядағы зейнетақы орташа жалақының 50% -ын құрайды. Ол соңғы 11 жыл жұмыс тәжірибесіне есептелген. Дегенмен, мұнда ең төменгі және ең жоғары мемлекеттік зейнетақы туралы ұғымдар бар. Бүгінгі таңда ең төменгі зейнетақы жылына шамамен 6 мың еуро, ал максимум екі еседен асады.

ГЕРМАНИЯ

Неміс зейнетақы жүйесінде зейнетақы қорына аударылған қаражат қазіргі зейнеткерлерге өте ыңғайлы. Жақында зейнетақы жарналары 18,6% -ды құрады, ал қазір бұл көрсеткіш 20,3% -ды құрайды. Сонымен қатар, осы 20,3% -дан, қызметкердің өзі тек жартысын төлейді. Екінші жартысын жұмыс беруші төлейді. Бұл 65 жасқа толғанға дейін, немістердің зейнетке шығуына байланысты.

Сонымен қатар, неміс зейнетақы жүйесінде шектеулер бар: жұмысшылар зейнетақы жарналарын тек 6000 евродан немесе айына 5000 доллардан аспайтын табыстармен төлейді. Егер жалақы әлдеқайда жоғары болса, онда ақы 6000 евродан төленуі тиіс. Қалған сома әдетте міндетті емес сақтандыру қорларына аударылады. Осылайша, неміс зейнетақысының мөлшері жалақының 70% -на дейін жетуі мүмкін, бірақ бұл қызметтің кем дегенде 12 жылында ғана мүмкін болады.

ҰЛЫБРИТАНИЯ

Ұлыбританиядағы зейнеткерлік жасты ерлер үшін 65, әйелдер үшін 60 құрайды. Зейнетақы қорына салымшылар қызметкерге 10% мөлшерінде, бірақ тек жылына 23.660,00 фунт мөлшеріндегі жалақыдан ғана келеді. Ұлыбритания өз азаматтарына ең төменгі зейнетақыға кепілдік береді және зейнетақы қорына үлкен салымдар жасауға мәжбүрлемейді. Себебі бұл әркім үшін жеке мәселе. Нәтижесінде сіз мемлекеттік емес зейнетақы қорында шот аша аласыз. Жұмыс берушілер зейнетақы қорына жарна төлейді. Бірақ бұл сома 3% -дан 10,2% -ға дейін түседі.

ИЗРАИЛЬ

Бұл елде мемлекеттік зейнетақы қоры жоқ. Алайда, оның қызметін адамдарға зейнетақы қамтамасыз етіп, тіпті, жұмыссыздарға жәрдемақы төлейтін әлеуметтік сақтандыру қорларлы қызмет етеді.

Зейнетақылық төлемдер зейнеткерлік жасқа жеткен барлық адамдарға (65 жастағы ерлер, 60 жастағы әйелдер) орташа жалақының 16-дан 24 пайызына дейін, сондай-ақ отбасы жағдайына байланысты төленеді.

Дегенмен, бұл сомалар Израильде өмір сүру шығындарын жаба алмайды. Сондықтан көптеген қызметкерлер зейнетақы қорларының мүшелері болуға тырысады, онда олар өз табыстарының 5,5 пайызын шегереді. Бұл жарналардан басқа, жұмыс беруші өз қызметкеріне де төлейді, бірақ жалақының 12% -ын құрайды. Егер қызметкер жеткілікті ұзақ қызмет атқаратын болса, оның зейнетақысы соңғы жұмыс орнындағы табыстың 75% -ын құрайды. Бұл жағдайда зейнетақыларға салық салынбайды.

Зейнетақылық жүйелердің көпшілігі екі негізгі принципке негізделген. Біріншісі — зейнетақыны жеке қажеттіліктеріңізге сәйкес жоспарлауға мүмкіндік беретін ерікті жинақтаушы сақтандыру. Бұл жағдайда зейнетақы сіз жұмыс уақытында кейінге қалдыратын қаражаттан төленеді. Екіншісі — ынтымақтастық. Бәр қызығы бүгін таңда зейнеткерлерге жұмыс істейтіндердің шегерімдерінен қарттарға төленеді.

Бүкіл дүние жүзінде мемлекеттік емес зейнетақы қорлары өте танымал. Бұл зейнеткерлерге өздерінің қаржылық жағдайын едәуір жақсартуға және олардың әмияндарын томпайтып, уайымсыз көңіл көтеруге және саяхатқа шығып, әлемді аралауға мүмкіндік береді. Көптеген американдық корпорациялар мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларына пайданың бір бөлігін бөліп береді, осылайша фирманың қызметкерлерін өз орындарын ұстап тұруға ынталандырады.

Зейнетақылардың тарихы ғасырлар тереңдігінде жатыр. Бір қызығы бастапқыда зейнетақыларды тағайындау жоғары мәртебелі марапаттар мен артықшылықтарға теңестіріп, адамдардың мүмкіншіліктері мен бәсекеге қабілеттіліктерін күшейту мақсатында берілген. Яғни, зейнетақы алатын адамды ерекше құрметке лайық жанға жатқызған.