Әлемдегі ең алпауыт 5 елдің зейнетақы жүйесі қандай?

АҚШ зейнетақы жүйесі

XX ғасырда дамыған мемлекеттер арасындағы зейнетақы жүйелерінің бірқалыпты ұқсастығы байқала бастады. Солтүстік Америкада мемлекеттік жасына байланысты зейнетақының таралуы салыстырмалы баяу жүрді.

АҚШ-та үкімет 1920 жылдары қажеттілікке негізделген зейнетақы жүйесін енгізе бастады. 1934 жылы бұл жүйе 28 штатта жұмыс атқара бастады. 1935 жылы АҚШ-та федеративті зейнетақыны сақтандыру жүйесін енгізді.

1937 жылы туған азаматтар үшін зейнеткерлік жас 65 жастан басталады. Ал, 1943 жылдан бастап 1955 жыл аралығында туған азаматтар үшін толық зейнеткерлік жас 66 жас. 1960 жылдан кейін туылған азаматтар үшін 67 жасқа толғанға дейін зейнеткерлікке шығу кезеңі біртіндеп артып келеді. АҚШ-тағы зейнеткерлік жастың өсуі бүкіл ел бойынша орташа өмір сүру ұзақтығының артуымен байланысты құбылмалы болып келеді.

Бұл жүйенің ерекшеліктері:

АҚШ-та зейнетке шығу жасына жетпестен зейнеткерлікке шығуға болады, бірақ зейнетақы толық берілмейді.
Жұмыс істейтін зейнеткердің жылдық табысы лимиттен асатын болса, оның лимиттен асқан әр доллары үшін зейнетақысынан 50 цент ұсталып қалады. Бұл азаматтың толық зейнеткерлік жасқа толған айына дейін жалғасады.
Әлеуметтік қамсыздандыру бағдарламасына сәйкес, толық зейнеткерлік жасқа жеткен азамат зейнетке шықпай тұрып тапқан ақшасының 44%-ын алатын болады.

Қытай зейнетақы жүйесі

2017 жылғы дерек бойынша Қытайда 200 миллионнан астам қарт адамдар өмір сүруде. Қытайлық билік халықтың белсенді қартаюына байланысты зейнетақы жүйесіне түзетулер енгізген жоқ, сондықтан қарт адамдар қытайлықтардың қайыршылық шегіне жетейін деп отыр.

Зейнетақымен қамтамасыз етудің негізгі шарттары:

Ерлердің жасы — 60 жас, әйелдерге — 55 жыл.
Физикалық қиын жұмыспен айналысатын әйелдердің жасы — 50 жыл.
Тәжірибесі — 15 жыл.
Мемлекеттік немесе өнеркәсіптік кәсіпорындардағы еңбек қызметі.
Жеке бизнес жүргізу.

Нәтижесінде, Қытай халқының бір бөлігі ғана зейнетақы жарналарын алады. Ал төленген жағдайдың өзінде де ең төменгі критерийлер бойынша ала алады. Мысалы, азаматтарға жалақының 20% мөлшерінде төленіп отырса, ал ауылдық елді мекендердің тұрғындары зейнетақының 10% алады.

Азаматтардың мына санаттары мемлекеттік зейнетақы алуға мүмкіндіктері бар:

лауазымды тұлғалар;
менеджерлер;
өнеркәсіптік өндірісте жұмыс істейтін адамдар;
жеке кәсіпкерлер;
ауылдық елді мекендердің тұрғындары — жалақыдан 10% зейнетақы төлемдерін алады.

Барлық азаматтары зейнетақы төлемдерін ала алуы үшін қытайлық билік жақын арада зейнетақы реформасын жаңғыртуды жоспарлап отыр. Қазіргі уақытта халықтың 60% ғана мемлекеттік зейнетақы алады.

Франция зейнетақы жүйесі

Француз зейнетақы жүйесі өте күрделі болып келеді. Кез-келген француз зейнеткерлік жасқа жету мерзіміне қарамастан, зейнетке шығу құқығы бар.

Францияның зейнетақы жүйесі арасындағы айырмашылық ерлер мен әйелдер үшін ең төменгі зейнетақы жасының теңдігі болып табылады. Зейнетақымен қамсыздандыруға сәйкес, 2018 жылға қарай ол 60 жастан 62 жасқа дейін, ең аз дегенде 42 жыл жұмыс өтілі болу керек. Айта кету керек, бұл өте жоғары деңгейде құрылған, себебі басқа елдерде зейнетақы алу үшін орта есеппен 30 жыл жұмыс істеу жеткілікті. Зейнетақы алудың тағы бір мүмкіндігі зейнетке 67 жаста (зейнетақы реформасына дейін — 65 жас) шығу болып табылады, ол толық зейнетақы төлемдерін ала алады.

Франциядағы зейнетақы мөлшеріне төмендегі мәселелер әсер етеді:

егер еңбек өтілі 41,5 жылдан астам болса (166 тоқсан) болса, зейнетақы 100% мөлшерінде есептеледі, егер ол осы кезеңнен аз болса, төлемдердің әрбір тоқсанына тоқсан сайын 1,25% төмендейді;
мәжбүрлі жұмыссыздық және босануға байланысты демалыс 6 айға дейін ұзартылып, қызмет мерзімін қысқартпай зейнетақы өтіліне кіреді;
егер 40 жыл ішінде сақтандыру төлемдері жүзеге асырылса, зейнетке шыққанда үстінен үстеме төленеді;
67 жастан бастап зейнетке шыққан француздар еңбек өтіліне қарамастан толық зейнетақыға құқылы.

Ресей зейнетақы жүйеі

2017-2018 жж. зейнетақыны есептеу жаңа формаға ие болды: енді зейнетақы мөлшері азаматтың еңбек ету кезеңінде жинаған ұпайлар санының негізінде анықталады.

Зейнетке шығу жасы 2017 жылдың 1 қаңтарынан бастап, мемлекет қызметіндегі ер адам 65, әйел адам 63 жаста зейнеткерлікке шығады. Декреттік демалыстың 1,5-4,5 жылы зейнеткерлікке қажетті еңбек өтіліне кіреді.

Ұлыбритания зейнетақы жүйесі

Бұл жүйеде жас ерекшелігінде әдеттегіден біршама айырмашылық бар: ерлер үшін — зейнеткерлік жас — 65 жас, ал әйелдер үшін — 60 жас. Бірақ зейнеткерлікке шығудың ең ерте жас кезеңі 55 жасқа дейін тіпті одан бұрын шығу ықтималдығы бар. Бұл жастағы британдықтардың көпшілігі зейнеткердің атағына ие, ал заң адамға зейнетақы алуға және сонымен қоса одан әрі жұмыс істей беруге тыйым салмайды.

Ерекшелігі:

Ұлыбританияда екі түрлі зейнетақы қарастырылған: негізгі және қосымша. Негізгі зейнетақы тек зейнеткерлік жасқа толған, еңбек өтілі 10-11 жылдан кем емес азаматтарға беріледі.
Егер ол State Earnings Related Pension Scheme жүйесіне ақша аударған болса, қосымша зейнетақы алады.

Қазақстан туралы айта кетсек...

Қазақстан Республикасы Конституциясының 28-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының азаматына ең төменгі жалақы мен зейнетақы, жасына қарай әлеуметтік қамсыздандыру, ауру, мүгедектік, асыраушысынан айрылу және басқа да заңды негіздер кепілдендіріледі.

2018 жылға арналған зейнетақы төлемдерінің мөлшері: Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемінің мөлшері 15 274 теңгені құрайды. Ең төменгі зейнетақы 33 745 теңгені құрайды. Негізгі әлеуметтік төлемдердің мөлшерін есептеу үшін күнкөрістің ең төменгі мөлшері 28 284 теңгені құрайды.

Ерлерге арналған зейнеткерлік жасты 63 жас, әйелдерге 58 жыл 6 ай. «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабына сәйкес әйелдердің зейнеткерлік жасын жыл сайын 2027 жылға дейінгі 10 жыл ішінде 6 айға арттыру көзделген.

Әйелдердің зейнеткерлік жасын кезең-кезеңімен арттыру:

2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап — 58,5 жасқа толғаннан кейін;
2019 жылдың 1 қаңтардан бастап — 59 жасқа толғаннан кейін;
2020 жылдың 1 қаңтарынан — 59,5 жасқа толғаннан кейін;
2021 жылдың 1 қаңтардан бастап — 60 жасқа толған кезде;
2022 жылдың 1 қаңтардан бастап — 60,5 жасқа толғаннан кейін;
2023 жылдың 1 қаңтардан бастап — 61 жасында;
2024 жылдың 1 қаңтардан бастап — 61,5 жасқа толғаннан кейін;
2025 жылдың 1 қаңтардан бастап — 62 жасында;
2026 жылдың 1 қаңтардан бастап — 62,5 жасқа толғаннан кейін;
2027 жылдың 1 қаңтарынан — 63 жасқа толғаннан кейін.

Осылайша, бұл 1960-1964 ж.т. туған әйелдерге қатысты.

Неғұрлым ерте жаста зейнетке шығару көзделген:

1949 жылғы 29 тамыздан бастап 1963 жылғы 5 шілдеге дейін Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық қару сынақтарынан зардап шеккен экологиялық тәуекел аймақтарында (кемінде 5 жыл) тұратын азаматтар;
8 жасқа толғанға дейінгі 5 және одан көп бала туған немесе асырап алған 53 жасқа толған әйел адам.

ерлер — 50 жаста;
әйелдер — 45 жаста.