Әлемде зейнетақы төлемейтін мемлекеттер де бар

Біздің елде еңбек етіп, тұтынуға қажетті ақша-қаражаттардан бөлек, зейнетке шыққанда пайдаланатын ақша жинақтау міндетті. Қарттық келгенде зейнетақыны жұмыс өтіліңізге байланысты мемлекет бекітеді. Қазақстан Республикасында 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап, базалық зейнетақы төлемі 15 724 теңгені, ал ең төменгі зейнетақы 33 745 теңгені құрады. Көбіне, біз өзіміздің зейнетақы жүйесін дамыған мемлекеттермен салыстырамыз. Сондай-ақ, кейде наразылық білдіреміз. Алайда зейнетақы мөлшерлемесі төмен немесе зейнетақы мүлдем төленбейтін мемлекеттердің бар екенін білесіз бе?

Әлемде зейнетақы төленбейтін мемлекеттер санаулы. Бұл тізімде ең бірінші орында —Танзания мемлекеті. Танзанияның зейнет жасындағы адамдарының 95% өз-өздерін асырау үшін соңғы демі қалғанша жұмыс жасауға мәжбүр.

Иракта да зейнет жасындағылар мемлекеттің көмегіне арқа сүйей алмайды, себебі мемлекет қарттарға зейнетақы төлемейді, оның үстіне өмір сүру ұзақтығы бойынша ең төменгі мемлекет. 200 мемлекеттің ішінде 136 орында. Мұнда адамдардың басым бөлігі 70 жасқа жетпестен өмірден өтеді.

«Аспан асты елі» деп аталатын Қытайда егер сіз мемлекеттік қызметкер болсаңыз ғана мемлекет зейнетақы төлейді. Аспан асты елінде «балаларының моральдық және азаматтық парызы — өз қарт ата-анасын асырау тиіс» деп есептеледі. Егер ата-анасын асыраудан бас тартатын болса, қоғам алдында қысымға ұшырауы ғажап емес.

Ал Таиландтағы әрбір бесінші адам зейнетақының мүлде төленбейтініне, тіпті жоқ екеніне сенеді. Өйткені зейнетақы туралы біздегідей түсінік жоқ. Бірақ бұл елде зейнетақы қоры бар. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарының соңында мемлекет түбегейлі зейнетақы қорында модернизациялау жүрді және ол 3 деңгейден тұрды. 

Алғашқы деңгейі— мемлекеттік қызметкерлерге бұрыңғы зейнетақы қорлары бойынша мемлекет зейнетақымен қамтамасыз етеді, қалған зейнеткерлер әлеуметтік сақтандыру бойынша зейнетақымен қамтамасыз етеді. Екінші деңгей — мемлекеттік зейнетақы қоры және жинақтаушы қорлар. Үшінші деңгей — жеке қордан немем ерікті негізде төленеді. Егер жұмыс өтілі 15 жылдан аз болса Таиландта біздің теңгемізбен — 7 280 теңге көлеміндегі ең төменгі зейнетақы беріледі.

Индия азаматтарының да басым бөлігі зейнетақы алмайды. Тек зейнеткерлердің 12%-ы зейнетақымен қамтамасыз етілген. Әрі Қытайдағыдай зейнетақы тек мемлекеттік қызметкерлерге қарастырылған. Өйткені бұл екі елде де адам саны миллиардтан асады. Олардың бәріне зейнетақы төлесе бюджеттің шақ келмейтінін ескеру керек. 

Индияда зейнетақы алмайтын азаматтар қаржылық қамтамасыз етуді өз отбасыларынан, әлеуметтік бағытталған бағдарламалардан және жеке, діни қорлардан алады немесе зейнетақысын өз беттерінше жинайды. Бұл мемлекетте кәрілер саны жылдан жылға өсуде, бүгінде 100 миллион адамнан асады.

Мемлекет	Зейнетақы көлемі (доллар/ұлттық валюта)	Теңгемен
Индия	3,07 (200 рупий)	932
Қытай	15,00	4 514
Таиланд	22,32 (700 бат) — еңбек өтілі до 15 жылға дейін  478,21 (15000 бат) — еңбек өтілі до 15 жылдан аса	6 765 144 995
Пакистан	100-150	45 061
Венгрия	120,5	36 199
Чехия	151,73	45 580
Чили	153,85	46 216
Мексика	161,79	48 601
Ресей	248,32	74 598
Польша	256,7	77 115
Бразилия	261,47	78 546
Португалия	263,41	79 129
Оңт Африка Республикасы	454,13	136 422
Израиль	472,3	141 881
Ұлыбритания	620	186 250
Жапония	635,16 (67 000 йен)	192 219
Грекия	641,5	192 708
АҚШ	721	216 591
Финляндия	835,74	251 061
Дания	1047,11	314 555
Швеция	1084,51	325 791
Австрия	1125,79	338 193
Франция	1147	344 563
Швейцария	1150	345 454
Германия	1170	351 473
Ирландия	1213,3	364 481
Бельгия	1332,92	400 415
Новая Зеландия	1431,9	430 148
Нидерланды	1448,31	435 077
Норвегия	1947,6	585 067
Люксембург	2264,64	680 308

Әлемдегі зейнетақы көлемі (2018 жыл 1 наурыз)

Байқағаныңыздай әлемелдерінде зейнетақы туралы біркелкі түсінік жоқ. Бір мемлекеттерде зейнеткерлер жақсы өмір сүрсе, екінші елдегілері өлместің күнін кешеді. Енді бір елде тіпті зейнеткер деген ұғым жоқ. Көпшілік азаматтардың қартайып қайраты қайтқанда, еңбегінің зейнетін қалайтіні сөзсіз. Алайда оған әлемнің көптеген мемлекеттерінде адамдардың бәрінің қолы жете бермейді.